Η τελειότητα και η επιτυχία συχνά παρουσιάζονται ως ιδανικά που πρέπει να κυνηγάμε στη ζωή μας. Αυτές οι έννοιες, όμως, δεν είναι απόλυτες ούτε διαχρονικές. Αλλάζουν με την εποχή, τη κοινωνία και τις συνθήκες. Αυτό που σήμερα θεωρούμε αποτυχία, αύριο μπορεί να ερμηνευθεί διαφορετικά. Είναι χρήσιμο να εξετάσουμε τι πραγματικά σημαίνουν αυτοί οι όροι και πώς τους αντιμετωπίζουμε.
Στην κοινωνία μας, η επιτυχία έχει γίνει κάτι που συχνά ορίζεται από εξωτερικούς παράγοντες. Μετριέται μέσα από δείκτες απόδοσης, σύγκρισης και ανταγωνισμού. Η τεχνολογία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν ενισχύσει αυτή την τάση, προβάλλοντας συνεχώς εικόνες «επιτυχημένων» ανθρώπων που μοιάζουν ανέφικτες για τους περισσότερους. Το αποτέλεσμα είναι μια συνεχής πίεση να πετύχουμε περισσότερα, να είμαστε καλύτεροι, να ανταγωνιζόμαστε τους γύρω μας – ακόμα και τον ίδιο μας τον εαυτό.
Αυτή η λογική οδηγεί στο να βλέπουμε την αποτυχία ως κάτι αποκλειστικά προσωπικό. Αν δεν βρούμε σύντροφο, αν δεν κάνουμε παιδιά, αν δεν πετύχουμε στις σπουδές ή την καριέρα μας, η κοινωνία συχνά μας κρίνει ως ανεπαρκείς. Ειδικά σε πιο παραδοσιακές κοινωνίες, όπως η δική μας, οι προσδοκίες για την εκπλήρωση συγκεκριμένων ρόλων – όπως του γονέα, του εργαζόμενου, του “καλού παιδιού” – είναι ακόμη πιο έντονες. Όμως, μήπως αυτές οι προσδοκίες δεν αντανακλούν πραγματικά τις δικές μας επιθυμίες;
Πολλές φορές, αυτό που ονομάζουμε αποτυχία είναι απλώς η άρνηση να συμβιβαστούμε με πρότυπα που δεν μας εκφράζουν. Όταν κάποιος δεν παντρεύεται επειδή θέλει να δώσει προτεραιότητα σε άλλα κομμάτια της ζωής του, ή όταν επιλέγει μια δουλειά με λιγότερα χρήματα αλλά περισσότερο νόημα, συχνά κρίνεται από την κοινωνία. Στην πραγματικότητα, όμως, αυτές οι επιλογές μπορεί να είναι πράξεις ελευθερίας και αξιοπρέπειας. Είναι μια στάση ζωής που βάζει πρώτα τις προσωπικές αξίες και όχι τις κοινωνικές επιταγές.
Η ανατροφή των παιδιών είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα. Πολλοί γονείς αισθάνονται ότι αποτυγχάνουν αν τα παιδιά τους δεν πετύχουν σε σπουδές, καριέρα ή προσωπική ζωή. Αυτή η πίεση, όμως, πηγάζει συχνά από κοινωνικές προσδοκίες και όχι από πραγματική ανησυχία για την ευτυχία των παιδιών. Αντί να βλέπουμε αυτές τις καταστάσεις ως αποτυχίες, θα μπορούσαμε να τις ερμηνεύσουμε ως διαφορετικούς δρόμους που κάθε άτομο επιλέγει να ακολουθήσει.
Η έννοια της αποτυχίας, όπως και αυτή της επιτυχίας, δεν είναι καθολική. Μπορεί να αλλάξει ανάλογα με το πώς την ερμηνεύουμε. Αντί να την αντιλαμβανόμαστε ως κάτι αρνητικό, θα μπορούσαμε να τη δούμε ως μια ευκαιρία για επαναξιολόγηση και προσωπική ανάπτυξη. Μια σχέση που δεν πέτυχε, για παράδειγμα, μπορεί να μας διδάξει τι πραγματικά θέλουμε από τους ανθρώπους γύρω μας. Μια καριέρα που δεν απογειώθηκε μπορεί να μας οδηγήσει σε μια νέα κατεύθυνση που μας ταιριάζει καλύτερα.
Συνοψίζοντας, ίσως χρειάζεται να δούμε την αποτυχία με μια πιο ανθρώπινη ματιά. Να αναγνωρίσουμε ότι δεν είναι πάντα το αποτέλεσμα κάποιου λάθους, αλλά συχνά μια φυσική συνέπεια του να ζούμε σε μια κοινωνία με ασφυκτικές απαιτήσεις. Αντί να νιώθουμε ενοχές, μπορούμε να την αγκαλιάσουμε ως μέρος της ζωής. Είναι μια ευκαιρία να πούμε “όχι” σε αυτά που δεν μας εκφράζουν και να διεκδικήσουμε μια ζωή πιο κοντά στις δικές μας αξίες και όνειρα. Γιατί τελικά, η πραγματική επιτυχία είναι να είμαστε αληθινοί με τον εαυτό μας.
Μαρία Λεωνίδου, Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια.
Anakoufisis- Psychotherapy & Counseling 