Η Παγκόσμια Ημέρα Παιδιού 2024 έχει ως θέμα τη “Συμπερίληψη για Κάθε Παιδί” («Inclusion for Every Child»). Το θέμα αυτό μας υπενθυμίζει τη σημασία της ίσης πρόσβασης και της αποδοχής κάθε παιδιού, ανεξάρτητα από τις διαφορές που μπορεί να έχουν π.χ. εθνικότητα ικανότητες κοινωνικό οικονομικό υπόβαθρο.ανεξαρτήτως των διαφορών του. Συμπερίληψη σημαίνει ότι κάθε παιδί έχει δικαίωμα να αναπτύσσεται σε ένα περιβάλλον το οποίο αναγνωρίζει και σέβεται τις μοναδικές του ανάγκες και δυνατότητες. Ο σεβασμός στη διαφορετικότητα και η αποδοχή του κάθε παιδιού όπως είναι, συμβάλλουν στη δημιουργία ενός κόσμου όπου όλοι οι μικροί πολίτες αισθάνονται αποδεκτοί, σημαντικοί και ικανοί να συμμετέχουν.
Η ουσία της συμπερίληψης είναι να μην υπάρχουν εμπόδια που αποκλείουν παιδιά από ευκαιρίες μάθησης, ανάπτυξης και κοινωνικοποίησης. Αυτό περιλαμβάνει την πρόσβαση σε κατάλληλη εκπαίδευση, υποστήριξη σε παιδιά με ειδικές ανάγκες και ευκαιρίες για συμμετοχή σε δραστηριότητες ανεξαρτήτως των διαφορών τους.
Ο Ρόλος της Οικογένειας
Η οικογένεια είναι το πρώτο και πιο σημαντικό πλαίσιο μέσα στο οποίο ένα παιδί αρχίζει να μαθαίνει για τον κόσμο και τον εαυτό του. Η συναισθηματική ασφάλεια, η σταθερότητα και η υποστήριξη που προσφέρει μια θετική οικογενειακή δυναμική παίζουν κεντρικό ρόλο στην ανάπτυξη της ψυχικής υγείας του παιδιού. Οι γονείς που επικοινωνούν ανοιχτά με τα παιδιά τους, τους προσφέρουν αγάπη και αποδοχή, και δείχνουν κατανόηση στις ανάγκες τους, δημιουργούν το κατάλληλο υπόβαθρο για να αναπτύξουν τα παιδιά τους μια υγιή σχέση με τα συναισθήματα τους. Επιπλέον, οι γονείς που διαχειρίζονται το δικό τους άγχος και τα δικά τους συναισθήματα προσφέρουν ένα θετικό πρότυπο στα παιδιά τους.
Το Περιβάλλον του Σχολείου
Το σχολείο είναι το δεύτερο σημαντικότερο πλαίσιο κοινωνικοποίησης για τα παιδιά. Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να επηρεάσουν θετικά την ψυχική υγεία των μαθητών προσφέροντας ένα υποστηρικτικό και ασφαλές περιβάλλον, όπου κάθε παιδί νιώθει ότι γίνεται αποδεκτό και αξίζει την προσοχή. Ένα σχολικό περιβάλλον που ενθαρρύνει την ενσυναίσθηση, την αλληλοϋποστήριξη και την αποδοχή μπορεί να συμβάλλει στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων διαχείρισης των συναισθημάτων και των συγκρούσεων. Επιπλέον, η συνεργασία του σχολείου με την οικογένεια και η επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικών και γονέων βοηθάει να εντοπιστούν έγκαιρα τυχόν ανησυχητικές συμπεριφορές.
Ο Ρόλος του Κοινωνικού Περιβάλλοντος
Η κοινότητα στην οποία ζει το παιδί παίζει και αυτή σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της ψυχικής του υγείας. Ένα ασφαλές και υποστηρικτικό κοινωνικό περιβάλλον με χώρους όπου τα παιδιά μπορούν να αλληλεπιδράσουν, να εκφραστούν και να συμμετέχουν σε δημιουργικές δραστηριότητες ενισχύει την αυτοπεποίθηση και την κοινωνική τους ανάπτυξη. Δραστηριότητες όπως ο αθλητισμός, η μουσική, η τέχνη και τα χόμπι προσφέρουν στα παιδιά έναν θετικό τρόπο να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και να νιώθουν ότι ανήκουν κάπου.
Ο Ρόλος των Ψυχοθεραπευτών ως Οικογενειακών Θεραπευτών
Οι οικογενειακοί θεραπευτές εκπαιδεύονται για να κατανοήσουν τις σχέσεις και τις αλληλεπιδράσεις μέσα στην οικογένεια και να βοηθήσουν τα μέλη της να αντιμετωπίσουν δυσκολίες που επηρεάζουν την καθημερινότητά τους και τη συνοχή τους. Στόχος της οικογενειακής θεραπείας δεν είναι να αποδώσει ευθύνες αλλά να βοηθήσει τα μέλη της οικογένειας να κατανοήσουν τις αιτίες των προβλημάτων και να μάθουν να επικοινωνούν αποτελεσματικά.
Η οικογενειακή θεραπεία βοηθά τα μέλη να αναγνωρίσουν τις διαφορετικές ανάγκες και συναισθηματικές τους αντιδράσεις και να μάθουν πώς να τις διαχειρίζονται με θετικό τρόπο. Μέσα από την καθοδήγηση του θεραπευτή, οι γονείς μπορούν να μάθουν στρατηγικές που θα τους βοηθήσουν να επικοινωνούν καλύτερα με τα παιδιά τους και να αντιμετωπίζουν καταστάσεις άγχους ή συγκρούσεων χωρίς να επιβαρύνουν τη συναισθηματική κατάσταση των παιδιών.
Πώς Μπορούν να Βοηθήσουν στην Ψυχική Υγεία των Παιδιών
Η παρέμβαση ενός ψυχοθεραπευτή μπορεί να βοηθήσει τόσο τα παιδιά όσο και τους γονείς να ενισχύσουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα και να αποκτήσουν δεξιότητες για την καλύτερη διαχείριση των συναισθημάτων τους. Οι οικογενειακοί θεραπευτές συχνά βοηθούν:
- Στην αναγνώριση και κατανόηση των συναισθημάτων: Διδάσκοντας τα μέλη της οικογένειας να αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους και να τα εκφράζουν με υγιείς τρόπους, ώστε να αποφεύγονται εντάσεις και δυσλειτουργικές συμπεριφορές.
- Στην ενίσχυση της επικοινωνίας: Ένας ψυχοθεραπευτής μπορεί να ενισχύσει την ανοιχτή και εποικοδομητική επικοινωνία, δίνοντας στους γονείς και στα παιδιά τα εργαλεία για να εκφράζονται και να κατανοούν καλύτερα ο ένας τον άλλον.
- Στη διαχείριση του στρες και των συγκρούσεων: Η εκμάθηση δεξιοτήτων διαχείρισης στρες και η επίλυση συγκρούσεων μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν θετική αυτοεικόνα και να αισθάνονται ότι ανήκουν σε ένα υποστηρικτικό πλαίσιο.
- Στην προώθηση της ψυχικής ανθεκτικότητας: Οι οικογενειακοί θεραπευτές βοηθούν την οικογένεια να αναπτύξει ανθεκτικότητα και να βρει τρόπους να αντιμετωπίσει κρίσεις και δυσκολίες χωρίς να αποσταθεροποιηθεί η δυναμική της.
Η οικογενειακή θεραπεία μπορεί να λειτουργήσει προληπτικά ή να παρέμβει όταν έχουν εμφανιστεί ήδη προβλήματα, βοηθώντας την οικογένεια να ανακαλύψει νέες και πιο λειτουργικές ισορροπίες, ενισχύοντας έτσι την ψυχική ανθεκτικότητα και την αίσθηση ευημερίας ολόκληρης της οικογένειας. Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας μπορούν να συνεργαστούν για την ενίσχυση της ψυχικής ανθεκτικότητας των παιδιών, υποστηρίζοντας τις θετικές σχέσεις, αναπτύσσοντας δεξιότητες αντιμετώπισης καταστάσεων και προωθώντας την αυτοεκτίμηση. Είναι εξίσου σημαντική η ενημέρωση και η ευαισθητοποίηση των γονέων και των εκπαιδευτικών για τη σημασία της έγκαιρης παρέμβασης όταν εμφανίζονται σημάδια δυσφορίας ή αλλαγές στη συμπεριφορά των παιδιών. Με τη συμβολή όλων, η συμπερίληψη για κάθε παιδί μπορεί να γίνει πραγματικότητα, δημιουργώντας μια κοινωνία που αγκαλιάζει τη μοναδικότητα κάθε παιδιού, προσφέροντάς του τη βάση για την ανάπτυξη υγιών δεξιοτήτων και θετικής αυτοεκτίμησης. Η συμπερίληψη δεν είναι απλώς μια έννοια, αλλά ένα σύνολο πρακτικών που μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που στηρίζουμε την ψυχική υγεία των παιδιών, διαμορφώνοντας μια κοινωνία πιο ανθεκτική και ενσυναισθητική. Ας θυμηθούμε, λοιπόν, τη σημασία της συμπερίληψης για κάθε παιδί και ας συμβάλλουμε όλοι σε ένα ασφαλές και υποστηρικτικό περιβάλλον που θα βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν υγιείς δεξιότητες και θετική αυτοεκτίμηση.
Μαρία Λεωνίδου, Συστημική Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια.
Anakoufisis- Psychotherapy & Counseling 