Ο σχολικός εκφοβισμός (mobbing) είναι η κατευθυνόμενη, συχνή και διαρκή τέλεση αρνητικών πράξεων σε βάρος μεμονωμένου προσώπου ή προσώπων. Αυτή η συμπεριφορά συνοδεύεται από την διαφοράς εξουσίας μεταξύ του δράστη και του θύματος που αναπτύσσεται μαζί με τον χρόνο. Ο σχολικός εκφοβισμός συνήθως ξεκινά από ομάδες οι οποίες έχουν κυρίαρχα μέλη τα οποία καθορίζουν και παρακινούν τον δράστη.
Το παιδί που υφίσταται αυτή την συμπεριφορά βρίσκεται όλο και περισσότερο σε υποδεέστερη θέση και γίνεται όλο και πιο δύσκολο να αμυνθεί γιατί η διαφορά εξουσίας με τον δράστη μεγαλώνει. Έτσι λοιπόν το παιδί απομονώνεται με αποτέλεσμα να αυξάνεται η διαφορά εξουσίας ανάμεσα στο δράστη και το θύμα. Με την απομόνωση όμως του θύματος ο δράστης μαθαίνει ότι μπορεί να επιβάλλεται και δημιουργείται μια ευχάριστη για εκείνον συνθήκη όπου περνάει το δικό του. Το θύμα μπορεί να έχει νοητές δυνατότητες άμυνας, τις οποίες όμως δεν αξιοποιεί. Συνήθως το κάνει ανεπαρκώς, μη βλέποντας τον τρόπο να τερματίσει αυτό που συμβαίνει. Ξεκινά λοιπόν ένας φαύλος κύκλος διαταραγμένης επικοινωνίας.
Τα θύματα έχουν κάποια χαρακτηριστικά που φαίνεται ότι προάγουν τον σχολικό εκφοβισμό (mobbing). Αυτά μπορεί να είναι η χαμηλή αυτοπεποίθηση, η υπερβολικά αυτοκριτική στάση δηλαδή οτιδήποτε συμβαίνει το παιδί το χρεώνει στον εαυτό του, η φοβισμένη συμπεριφορά, ή υπερπροστατευτική συμπεριφορά . Πολλές φορές τα παιδιά αυτά έχουν κάτι στην εμφάνιση τους που τραβάει την προσοχή, μπορεί να είναι αδέξια, παιδιά που δεν έχουν ψηλή αντοχή στις απογοητεύσεις , δηλαδή βάζουν τα κλάματα και τα χάνουν με το παραμικρό. Στους εφήβους είναι κάποια παιδιά που έχουν μια πρώτη αφύπνιση της ομοφυλοφιλίας ή κάποια αγόρια που δεν έχουν σχέση με ομοφυλοφιλία αλλά έχουν κάποια θηλυπρεπή συμπεριφορά. Επίσης θύματα μπορεί να είναι παιδιά που ανήκουν σε κάποια εθνική μειονότητα ή παιδιά που έχουν υπερβολικό βάρος. Αυτά από μόνα τους δεν είναι κακά αλλά συνήθως στα περιστατικά του σχολικού εκφοβισμού (mobbing) τα χαρακτηριστικά του θύματος είναι αυτά. Έτσι λοιπόν τα θύματα συμπεριφέρονται με τέτοιο τρόπο που εκτίθενται στου άλλους και αντιδρούν αβοήθητα και με απόσυρση. Σε αντίθετη περίπτωση πλησιάζουν κάποιους συμμαθητές τους με πολλή εμπιστοσύνη και δέχονται συμπεριφορές απαράδεκτες λόγω υπερβολικής εμπιστοσύνης.
Ο τυπικός δράστης προσπαθεί να κάνει επίδειξη της δύναμης του και να υπέρ αναπληρώσει κάποιες από τις αδυναμίες του. Η συμπεριφορά του είναι παρορμητική, δηλαδή δρα χωρίς να σκεφτεί. Είναι συνήθως παιδί με πολύ μικρές κοινωνικές δεξιότητες, παιδί με ελάχιστη εν συναίσθηση. Συνήθως είναι ελάχιστα ή καθόλου δημοφιλής στην τάξη αλλά κατα κανόνα πιο δημοφιλής από το θύμα του. Στους δράστες παρατηρούμε πολύ συχνά ένα οικογενειακό μοτίβο σχέσεων που χαρακτηρίζεται από παραμέληση. Είναι παιδιά παραμελημένα όπου οι γονείς ελάχιστα ασχολούνται μαζί τους χωρίς οικογενειακή ζεστασιά και συχνά οικογενειακή συνοχή. Είναι επίσης παιδιά που έχουν κάνει εμπειρίες βιοπραγίας, παιδιά που έχουν φάει πολύ ξύλο στο σπίτι, παιδιά που τα τιμωρούν χωρίς συνέπεια, δηλαδή άλλες φορές τιμωρούνται άλλες φορές δεν τιμωρούνται για το ίδιο πράγμα, και είναι παιδιά που υφίστανται τα ίδια εκφοβισμό από αδέλφια ή ακόμα και από τον πατέρα τους ενώ η μητέρα δείχνει ανοχή.
Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να εξασκηθούν και να εκπαιδευτούν στην αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Έχει παρατηρηθεί ότι καμμιά φορά υιοθετούν, ίσως από αμηχανία κάποιες συμπεριφορές που δεν έχει τα αναμενόμενα αποτελέσματα στην αντιμετώπιση του. Η πιο συχνή είναι να κάνουν τα στραβά μάτια και η άλλη να δρουν παρορμητικά με φωνές και απειλητικές τιμωρίες. Αυτές όμως οι αντιδράσεις έχουν σαν αποτέλεσμα την ακόμη μεγαλύτερη απομώνοση του θύματος ή ακόμη και την τιμωρία του. Το να κάνουν τα στραβά μάτια, σημαίνει για τον δράστη ότι μπορεί να συνεχίσει να ταλαιπωρεί το θύμα του χωρίς συνέπειες και να τον πλακώνουν στις φωνές με διάφορες απειλές, σημαίνει για τον δράστη ότι έχει κάθε δικαιολογία να ξεσπάσει στο θύμα του. Έτσι λοιπόν για ακόμη μια φορά τα θύματα ντρέπονται, φοβούνται, σιωπούν και δεν ζητούν βοήθεια.
Όταν τελικά ή γρήγορα ο σχολικός εκφοβισμός αποκαλύπτεται χωρίς δραστικά μέρα, τότε το θύμα και οι γονείς αντιμετωπίζουν το δίλημμα αν το παιδί τους πρέπει να αλλάξει σχολείο- αυτό μπορεί να είναι και ο κανόνας. Αν τώρα το σχολείο αποφασίσει να αναγκάσει τον δράστη να αλλάξει σχολείο τότε ο εκφοβισμός μπορεί να συνεχιστεί έξω από το σχολείο, να ασκεί πίεση στο θύμα ή να αφήσει εντολές στην ομάδα να συνεχίσουν.
Μαρία Λ.
Anakoufisis- Psychotherapy & Counseling 